Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ blockchain, tiền tệ kỹ thuật số đã trở nên vô cùng phổ biến trong thập kỷ qua. Hệ thống tiền tệ số toàn cầu ngày càng phát triển nhanh chóng, khiến cho các chính phủ khó có thể thích nghi với hành vi chi tiêu và đầu tư mới của người dân. Để đối phó với thực trạng này, các chính phủ cần nắm vững các vấn đề cơ bản về tiền tệ kỹ thuật số và tình hình phát triển trên thế giới, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp để thích ứng với sự phát triển tiền tệ số trong thời kỳ mới.
Sự phát triển của tiền tệ kỹ thuật số
Trong những năm gần đây, tiền tệ kỹ thuật số đã phát triển cả ở khía cạnh tiền tệ tư nhân lẫn tiền tệ do ngân hàng trung ương phát hành. Các cột mốc quan trọng bao gồm việc thành lập M-Pesa ở Kenya năm 2007, Bitcoin năm 2009, Libra/Diem vào năm 2019 và việc công bố tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc – Nhân dân tệ kỹ thuật số. Một số quốc gia đã nhanh chóng thích nghi với xu hướng này, trong khi nhiều quốc gia khác vẫn đang quan sát mà chưa chủ động nghiên cứu và triển khai. Việt Nam hiện được xếp vào nhóm các quốc gia chưa chủ động nghiên cứu và chỉ đứng ngoài quan sát. Việc thiếu hiểu biết về nền tảng kỹ thuật phức tạp và lo ngại về ảnh hưởng của tiền số đối với kinh tế đã khiến phản ứng của các chính phủ trở nên bị động và tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Tiền kỹ thuật số và sự phát triển của Bitcoin
Tiền kỹ thuật số là dạng tiền tệ tồn tại dưới dạng dữ liệu máy tính, thay thế cho tiền giấy và tiền xu. Sử dụng tiền kỹ thuật số cần thông qua phần mềm và kết nối internet. Tiền kỹ thuật số hiện nay thường được chia làm hai loại chính: tiền điện tử truyền thống (do Ngân hàng Trung Ương phát hành) và tiền mật mã (do hệ thống máy tính được lập trình phát hành độc lập).
Cuộc cách mạng tiền kỹ thuật số thực sự bắt đầu với sự xuất hiện của tiền mật mã, trong đó Bitcoin là thành công nhất. Bitcoin đã gây ảnh hưởng mạnh mẽ đến thị trường tài chính, thậm chí có những nhà nghiên cứu cho rằng thị trường tài chính toàn cầu đã thay đổi hoàn toàn khi hàng ngàn tỷ USD được đầu tư vào thị trường tiền số thế hệ mới. Tiền số đã tự động hoá các giao dịch tài chính bằng các đoạn mã lập trình, trong một thế giới mà tài sản được số hóa và công khai một cách “ẩn danh”.
Bitcoin sử dụng cơ chế mật mã học và được điều hành bởi hệ thống máy tính phi tập trung với các thuật toán tự động trong nền tảng blockchain. Tiền mật mã có nhiều ưu điểm, như tính an toàn, tính nặc danh, tiết kiệm, tốc độ nhanh chóng và khả năng chống lạm phát tự động. Tuy nhiên, việc triển khai và ứng dụng tiền mật mã trong thực tế vẫn còn nhiều hạn chế cần được khám phá.
Tiền tệ kỹ thuật số và thách thức đối với Việt Nam
Trước xu thế của thời đại, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Tuy nhiên, chúng ta đang gặp khó khăn trong việc đối phó với tiền tệ kỹ thuật số. Hiện nay, Chính phủ yêu cầu Ngân hàng Nhà nước xem xét lại khung pháp lý về tiền mật mã, đồng thời hạn chế tất cả các giao dịch liên quan đến tiền mật mã thông qua chuyển khoản ngân hàng và thông báo rằng cung ứng, phát hành và sử dụng tiền mật mã là hành vi vi phạm pháp luật.
Các phản ứng này sẽ hạn chế sự phát triển của tiền mật mã tại thị trường Việt Nam, nhưng liệu chúng ta đang hành xử một cách hợp lý hay không? Việc hạn chế phát triển tiền mật mã có thể làm trở ngại quá trình tiến vào nền kinh tế 4.0, trong khi Thủ tướng đang khuyến khích mọi thành phần kinh tế. Để đối phó với tiền số thế hệ mới một cách hiệu quả, chúng ta cần tìm hiểu rõ sự khác biệt giữa tiền mật mã và tiền truyền thống, cũng như những thách thức đối mặt. Sự ứng xử của Ngân hàng Trung Ương sẽ quyết định sự phát triển của hệ thống tiền số thế hệ mới. Tất cả những vấn đề này cần được nghiên cứu và làm rõ. Bằng cách phân tích đặc tính ưu việt của tiền mật mã, tương quan với tiền truyền thống và thách thức đối với hệ thống tài chính hiện hữu, chính sách tiền tệ thời kỳ mới có thể được đề xuất để ứng xử với tiền số thế hệ mới hoặc chuẩn bị cho đồng tiền số của Việt Nam trong tương lai, điều này gần như không thể né tránh.
Trong bối cảnh này, Blog Tỷ Giá rất quan tâm đến tiền tệ kỹ thuật số. Chúng tôi sẽ cung cấp thông tin và kiến thức ứng dụng từ UEH, giúp bạn hiểu rõ hơn về toàn cảnh tiền tệ kỹ thuật số. Mời bạn đón xem phần 2 của chuỗi bài “Toàn cảnh Tiền tệ kỹ thuật số” để tìm hiểu về những cột mốc phát triển của tiền số thế hệ mới.
Tác giả: TS. Lê Đạt Chí, Ths. Trương Trung Tài, Ths. Nguyễn Triều Đông (Khoa Tài chính – Trường Đại Học Kinh tế TP HCM).
